"Έχουμε ακόμη χρόνο". Αυτή τη φράση λένε ξανά και ξανά ο Νίκος Καραθάνος και η Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου μέσα στα 50 λεπτά της παράστασης "Ο χορός των εραστών" του Τιάγκο Ροντρίγκες, που παρουσιάζεται στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. "Έχουμε ακόμη χρόνο" λένε και αναλογίζομαι ότι η έννοια του χρόνου είναι στα χέρια του Νίκου Καραθάνου μια έννοια που οι διαστάσεις και η ερμηνεία της αλλάζουν μέσα από κάθε σπουδαίο ρόλο που ερμηνεύει στο θέατρο. Καθώς η παράσταση συνεχίζεται ως τον Ιανουάριο στη Στέγη και ο ίδιος νιώθει ακόμη ότι μεταβάλλεται και αλλάζει εντός της, κάθε μέρα, μιλάει στο Harper’s Bazaar Greece για το τι σημαίνει επιτυχία, τον Όμηρο, τις απλές στιγμές της ζωής που είναι ταυτόχρονα μεγαλειώδεις, την εξουσία, τη φθορά και την επόμενη μέρα που πάντα μας περιμένει.
Harper’s Bazaar Greece: Έχω την εντύπωση ότι τα τελευταία χρόνια όλοι κάτι θέλουν από εσάς, ένα κομμάτι σας.
Νίκος Καραθάνος: Ναι, το έχω νιώσει. Ξέρετε πότε; Όταν έχω συντριβεί από αυτά που θέλω εγώ από εμέ- να. Μπορείς να νιώσεις ότι θέλουν κάτι από εσένα όταν έχεις ήδη εξαντληθεί να ψάχνεις κάτι για εσένα μέσα από εσένα. Όμως, δε με δυσαρεστεί όταν συμβαίνει αυτό. Μου προκαλεί μια ωραία ευγνωμοσύνη για τους ανθρώπους.
H.B.GR.: Νομίζω ότι είναι χαρακτηριστικό σας να εκ- φράζετε την ευγνωμοσύνη σας με τον δικό σας τρόπο.
Ν.Κ.: Με πηγαίνετε κατευθείαν στο φινάλε, στη "συνταγογράφηση". Η αίσθηση μιας ευγνωμοσύνης ή ενός γενναιόδωρου αγλαΐσματος είναι ένα πράγμα που μπορεί να σου εμφανιστεί στη ζωή αφού περάσεις έναν πόλεμο, έναν αγώνα και αφού εξισωθείς με τους πάντες και τα πάντα. Και με τους δαίμονες μέσα σου και με τους πόνους σου και με όλους τους ανθρώπους.
H.B.GR.: Κάπως χριστιανικό ακούγεται αυτό.
Ν.Κ.: Τώρα μπαίνουμε σε θεολογικά ζητήματα (χαμογελάει). Πώς να το πω απλά: η γεύση της επιτυχίας σου δεν είναι η ανάβαση με το ασανσέρ στον 68ο όροφο ενώ οι άλλοι είναι από κάτω. Τη γεύση τη νιώθεις όταν είστε στο ίδιο επίπεδο. Μετά την κορυφή, αφού κατέβεις στο ισόγειο και καταλάβεις ότι όλοι είμαστε ίδιοι και όμοιοι και ίσοι. Τότε, ναι, μπορείς να νιώσεις ότι κάτι έκανες! Τα έκανες όλα για να νιώσεις συγγενής, ίδιος και όμοιος με τον συνάνθρωπό σου.
H.B.GR.: Ε, είναι χριστιανικό.
Ν.Κ.: Είναι πραγματικό. Επίσης, θα δεις ότι οι σημαντικοί άνθρωποι, όπως λέμε, από τους σταρ του Χόλιγουντ ως τον Τιάγκο Ροντρίγκες, που είναι διευθυντής στο Φεστιβάλ της Αβινιόν, είναι πολύ κανονικοί άνθρωποι. Κάποια στιγμή πρόσφατα ένας άνθρωπος απασχολούσε για πολλή ώρα τον Τιάγκο και του είπα: "Πολλή ώρα σου μιλούσε αυτός". Και μου απάντησε: "Κοίτα, είμαστε άνθρωποι με δύναμη. Άρα, πληρωνόμαστε to be available (μτφρ.: για να είμαστε διαθέσιμοι)". Όταν ο διευθυντής του Φεστιβάλ Αβινιόν φτιάχνει καφέδες και κερνάει τον κόσμο, όταν στις πρεμιέρες κάνει το γκαρσόνι, το συνειδητοποιείς αυτό. Όταν τον ρώτησα τι συμβουλή θα έδινε στους επόμενους διευθυντές του φεστιβάλ, αυτούς που θα τον διαδεχθούν, είπε: "Να τρώνε πολύτιμο χρόνο με τους καλλιτέχνες". Αυτό το χριστιανικό που είπατε, το ανθρώπινο, είναι το να χυθούμε ο ένας μέσα στον άλλο. Αυτό θέλουμε. Να ενωθούμε. Από αυτό καταγόμαστε, από κάποιους άλλους και πάμε σε κάποιους άλλους. Αυτό μόνο πολλαπλασιασμό μπορεί να φέρει.
H.B.GR.: Είχατε πάντα, από παιδί, αυτή τη μοναδική ικανότητα αφήγησης;
Ν.Κ.: Όχι. Απλώς πάντα ζούσα μέσα σε ιστορίες. Δεν έλεγα, βίωνα. Κάθε μου μέρα ήταν και μια ιστορία, ένα καρφάκι. Από παιδί. Βασικά, ντρέπομαι να λέω οτιδήποτε. Ναι (σ.σ. το λέει αυτό το "ναι" καθώς κοιτά το ύφος απορίας μου). Στο θέατρο είναι πολύ γοητευτική η ανωνυμία. Ενδύεσαι κάτι άλλο. Δεν είμαι κύριος του εαυτού μου, είναι ο δαίμονάς μου που τα κάνει όλα αυτά.
H.B.GR.: Σας έλεγαν παραμύθια;
Ν.Κ.: Όχι. Δεν είχαμε τέτοια πράγματα. Ούτε παραμύθια λέγαμε ούτε γενέθλια κάναμε. Μεγάλωσα στο Μαρούσι και η οικογένειά μου ήταν φτωχοί άνθρωποι. Φτιάχναμε ένα γλυκό στις γιορτές, ούτε τούρτες και τέτοια. Ένα ραβανί με σιρόπι. Οι γονείς μου παράτησαν το σχολείο για να δουλέψουν στα χωριά τους. Περιέγραφαν τη ζωή τους σαν ιστορία: "Λοιπόν που λες…".
H.B.GR.: Μα αυτό δεν κάνει ο ηθοποιός, δε λέει ιστορίες ζώων;
Ν.Κ.: Ο ηθοποιός είναι ένα τρελό αφύλακτο πλάσμα, ανοχύρωτο, που θα κατέληγε άσχημα αν δεν ήταν εκεί όπου είναι.
H.B.GR.: Ανοχύρωτο πλάσμα, αλλά με εξουσία. Το ότι ο κόσμος φεύγει από την παράσταση "Ο χορός των εραστών" με δάκρυα είναι η εξουσία σας.
Ν.Κ.: Φυσικά, αν και η πραγματική εξουσία βρίσκεται σε αυτούς που αποφασίζουν κάποια πράγματα. Εξουσία έχει ένας σκηνοθέτης γιατί έχει δικαίωμα επιλογής επάνω στους ηθοποιούς. Εξουσία έχει ένας φορέας, γι’ αυτό χρειάζονται σοφοί άνθρωποι σε αυτές τις θέσεις.
H.B.GR.: Εσείς όμως φοράτε και τα δύο καπέλα. Είστε και σκηνοθέτης. Ν.Κ.: Ναι, γι’ αυτό προσπαθώ να βάζω όσο το δυνατόν περισσότερο κόσμο μέσα, να κάνω ένα μεγαλύτερο πάρτι ανθρώπων. Γιατί νομίζω ότι η γιορτή δεν πρέπει να περάσει χωρίς να τη γιορτάσουμε. Δεν πρέπει να χάσουμε την ευκαιρία να είμαστε μαζί. H.B.GR.: Είστε συμφιλιωμένος με τη φθορά;
Ν.Κ.: Δεν είμαι καθόλου συμφιλιωμένος με τη φθορά, αλλά τη βλέπω παντού γύρω μου. Μικρός άκουγα τις θείες μου που έλεγαν "Τι νόημα έχει η ζωή;" και γελούσα. Σκοπός είναι να βρεις το νόημα, να γίνεις δάσος, όπως λέει το έργο. Δεν είναι μελό αυτό.
H.B.GR.: Είναι οργανικό.
Ν.Κ.: Ακριβώς. Πώς θα ενωθείς με τα πριν και τα μετά σου, ακόμα και μετά από εσένα.
H.B.GR.: Πιστεύετε στο μετά;
Ν.Κ.: Εγώ δεν μπορώ να διαχειριστώ το τώρα, θα σκεφτώ το μετά; Είμαι ένας κανονικός άνθρωπος, καταναλώνω κάθε μέρα τη ζωή, όπως όλοι μας, και προσπαθώ να τη χωνέψω. Να καταλάβω γιατί αρρωσταίνει η μάνα μου, τι θα κάνω με τον πατέρα μου, που ήταν αυτό που σκεφτόμουν τότε και "έφυγε". Θα έχω κάποια στιγμή ωραίες αξιοσημείωτες συναντήσεις στο μέλλον μου;
H.B.GR.: Πώς διαβάζετε ένα έργο που πρόκειται να ερμηνεύσετε; Έχετε σύστημα;
Ν.Κ.: Έλεγα ότι δεν έχω, αλλά μάλλον έχω σύστημα. Το αφήνω για ώρες και μέρες μακριά μου. Δεν το ανοίγω, περιμένω την κατάλληλη στιγμή. Σαν να είναι κάτι μέσα στο σπίτι που ακόμη δεν αποφάσισα να του δώσω σημασία. Ενώ είναι κάτι μικρό, σαν ένα φύλλο χαρτιού, για εμένα είναι τεράστιο. Το προσεγγίζω προσεκτικά.
H.B.GR.: Αυτό κάνατε και όταν πήρατε το κείμενο του "Χορού των εραστών";
Ν.Κ.: Το διάβασε πρώτη η Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου και μου είπε ότι είναι εκπληκτικό. Όταν διαβάζεις ένα κείμενο, πρέπει να δεις ανάμεσα στις λέξεις, στις γραμμές. Είναι μια μαγική διαδικασία. Δεν το κοιτάς επιδερμικά. Είναι κάτι που σου αποκαλύπτεται, είναι ένα σταυροδρόμι που σε κάνει να αναρωτιέσαι "γιατί τώρα;", "γιατί εμένα;". Τα προσμετράς όλα. Εδώ έχουμε μια ευτυχισμένη στιγμή.
H.B.GR.: Υπήρξε κάποιο σημείο κατά την ανάγνωση όπου είπατε "Εδώ είμαι";
Ν.Κ.: Και τώρα συμβαίνει αυτό διαρκώς. Είναι ένα πράγμα που σε ξεφλουδίζει μέσα σου. Είναι ένα εξαιρετικά απλό κείμενο στο οποίο δεν έχεις τα "όπλα" του καλλιτέχνη, του επιτηδευμένου ανθρώπου, του ξέρω τι κάνω. Πρέπει να έχεις έναν ρυθμό. Να ξέρεις να χορεύεις.
H.B.GR.: Ξέρετε να χορεύετε;
Ν.Κ.: Ξέρω να πάλλομαι. Ο ρυθμός που έχω με τη Μαρίσσα είναι κοινός. Το μόνο που μας είπε ο Τιάγκο είναι να αφήσουμε τις ερμηνείες και να αναπνέουμε μαζί. Είναι κάτι τόσο απλό, που δεν μπορείς να παίξεις τις στιγμές ή να διαφοροποιηθείς. Δεν ξέρω πώς να το περιγράψω: σου μιλάει για τις απλές ανθρώπινες στιγμές της ζωής. Έχει το μεγαλείο των καθημερινών στιγμών. Όλα αυτά τα ζουζούνια που έχουμε μεταξύ μας: οι κάλτσες που μένουν παράμερα, τα ρούχα που μυρίζουν καπνό και με ενοχλούν, ο τσακωμός της κάθε μέρας για κάτι... Ο Γιάννης Αστερής γράφει σε ένα ποίημα: "Με τις βελόνες μας και τις κλωστές μας υφάναμε όλη μας τη ζωή". Πλέκουμε μαζί την καθημερινότητά μας.
H.B.GR.: Όλα αυτά τα μικρά, τα καθημερινά που περιγράφετε, στη σκηνή της Στέγης μου φάνηκαν μεγάλα.
Ν.Κ.: Αυτή είναι μια ωραία στιγμή θεάτρου. Δεν έχει τίποτα το φαντασμαγορικό. Τίποτα δε γίνεται πιο νοσηρό και τρομερό. Δεν έχει κάποια μυθολογία να κρέμεται από επάνω του.
H.B.GR.: Κι όμως, σε αρπάζει από τον λαιμό αυτό το έργο.
Ν.Κ.: Ναι, γιατί λες τι ωραία που είναι αυτή η παρόρμηση να γράψεις για κάτι και να μιλήσεις για τα ποτήρια και τα χείλη σου που πίνουν τσάι αυτή τη στιγμή. Θα τα ξαναδώ αυτά τα χείλη; Αυτό που λέει στο έργο κάποια στιγμή: "Και σήμερα. Και μόνο να την ακούω να λέει "σήμερα”, μου δίνει εμπιστοσύνη για το αύριο". Αυτή η θεοποίηση του τίποτα αναμεταξύ μας. Δε χρειάζεται να είσαι κανένας φοβερός γίγαντας για να διαβείς τη ζωή. Μπορείς να είσαι ένας κάδος εδώ απέξω, στον δρόμο, αλλά και πάλι να σου συμβαίνει η ζωή. Αλήθεια, τι είναι ζωή; Τα φανταχτερά πράγματα που θα διαβάσουμε σε ένα site ή όποιο λεπτό περνάει με το βιβλίο του ο καθένας; Και την ώρα που νομίζουμε ότι θέατρο είναι ακόμα μια επική ιστορία φώτων και ερμηνειών συμβαίνει και μια άλλη κατάσταση, όπως είναι ο "Χορός των εραστών", και λες "όπα!".
H.B.GR.: Ναι, αλλά εμείς είμαστε και παιδιά του Ομήρου; Από το δημοτικό σχολείο ήδη με τις ιστορίες του μεγαλώσαμε.
Ν.Κ.: Ο Όμηρος είναι μια άλλη ιστορία. Μεγαλώσαμε μαζί του, αλλά δεν ξέρω αν τον καταλάβαμε ποτέ. Ο Όμηρος έχει μια δημοκρατία υπέροχη, έχει μια εξίσωση πραγμάτων, δεν παίρνει το μέρος κανενός. Εμείς μεγαλώσαμε με τα σόγια μας να συγκρούονται μεταξύ τους, οι συγκρούσεις μας να είναι καλές ή κακές και με βία. Το μόνο που καταλαβαίναμε ήταν όταν ερχόταν ο ύπνος να μας πάρει, όπως συμβαίνει και στον Όμηρο, για να ξεχάσουμε. Είμαστε κακοί, θλιβεροί, ανάδελφοι. Δε γίναμε ποτέ περιγραφή σε ποτήρι κρασιού για να μας πιουν, όπως συμβαίνει με τον Όμηρο. Ο Όμηρος πάντα δεχόταν την επίσκεψη των θεών. Τα έπη του δεν ήταν ταινία του Χόλιγουντ με καλούς και κακούς. Είναι ακόμη λίγο ανεξερεύνητο αυτό και καλλιτεχνικά.
H.B.GR.: Με εντυπωσιάζει πάντα πόσο διαφορετικά, τολμώ να πω βαθύτερα, διαβάζουν τον Όμηρο οι ξένοι. Επιστρέφουν σε αυτόν.
Ν.Κ.: Και μόνο τη συνεύρεση του Δία με την Ήρα να διαβάσεις... Η Ήρα για εμάς ήταν μια κακιά γυναίκα, ζηλιάρα, εκδικητική, υστερική. Και κάθεσαι και διαβάζεις την ερωτική τους συνεύρεση και είναι σαν να κρυφοκοιτάς τη μάνα σου και τον πατέρα σου στα ντουζένια τους. Τι σημαίνει άνδρας, φιλία.
H.B.GR.: Θέλατε πάντα να γίνετε ηθοποιός;
Ν.Κ.: Πάντα στη ζωή μου κάποιος και κάτι με τραβούσε. Εγώ δεν πήγαινα εκεί, αυτοί με οδήγησαν. Πάντοτε έχεις μια εμπιστοσύνη στον άγγελό σου. Σε κάτι δίπλα μεγαλύτερο από εσένα, ίσως είσαι κι εσύ αυτό.
H.B.GR.: Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που θυμάστε από τη ζωή σας;
Ν.Κ.: Το πάτωμα του σπιτιού μας όταν μπουσουλούσα. Ένα μωσαϊκό όπου κάθε χώρος είχε άλλο σχέδιο, άλλο χρώμα. Το πάτωμα και μετά το μάτι που πήγαινε σε ένα πόδι με παπούτσι, όσο έφτανε να σηκωθεί το κεφάλι.
H.B.GR.: Ποια θέλετε να είναι η τελευταία σας λέξη σε αυτή τη συνέντευξη;
Ν.Κ.: (παρατεταμένη σιωπή)
H.B.GR.: Τρομερό! Εσείς, που είστε ένας χείμαρρος, ξαφνικά σιγάσατε.
Ν.Κ.: Ξέρετε, η απλότητα του κειμένου του Ροντρίγκες στο θέατρο είναι μια νέα εκκίνηση και για εμένα. Σκέφτομαι τη λέξη "τέλος", αλλά δε θέλω να σας την πω.
H.B.GR.: Άρα;
Ν.Κ.: Πάμε από την αρχή. Αυτό.
Styling: Ειρήνη Αναστασιάδη.
Από τεύχος Δεκεμβρίου του Harper's Bazaar Greece που κυκλοφόρησε την Κυριακή 17 Νοεμβρίου με Το Βήμα.
