H καθιέρωση του "Veganuary” στη Μεγάλη Βρετανία θα μειώσει κατά πολύ τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα αλλά και θα εξοικονομήσει πολύ μεγάλες ποσότητες νερού, σύμφωνα με μελέτη που έχει κάνει καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Αυτό το θετικό αποτέλεσμα προκύπτει μόλις σε 31 μέρες. Μία πιο μόνιμη υιοθέτηση του βιγκανισμού, σύμφωνα με άλλη μελέτη, θα μπορούσε να μειώσει το αποτύπωμα άνθρακα κατά 73%. Αυτές οι έρευνες έχουν αποδείξει πως μια vegan διατροφή είναι σαφώς λιγότερο επιβλαβής για το περιβάλλον, από μία που περιλαμβάνει κρέας και γαλακτοκομικά προϊόντα. Το γεγονός αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι θα έπρεπε να υιοθετήσουμε μια αντίστοιχη προσέγγιση και σε ό,τι έχει να κάνει με την γκαρνταρόμπα μας, ιδιαίτερα όταν μιλάμε για το δέρμα.
Οι ανάγκες για πιο βιώσιμη μόδα αυξάνονται (σύμφωνα με το Lyst φέτος οι αναζητήσεις έχουν αυξηθεί κατά 75%) και έτσι τα brands ψάχνουν vegan λύσεις για να ανταποκριθούν στο ζητούμενο. Εδώ όμως προκύπτει το ερώτημα για το αν το vegan δέρμα είναι όντως καλύτερο για το περιβάλλον. Η απάντηση δεν είναι τόσο απλή υπόθεση.
Τι είναι το vegan δέρμα;
Το vegan δέρμα συνήθως παράγεται από δύο διαφορετικά πλαστικά πολυμερή, την πολυουρεθάνη και το πολυβινυλοχλωρίδιο, τα οποία, σύμφωνα με την PETA, είναι οι προτιμότερες πρώτες ύλες λόγω του ότι μπορούν να δώσουν ένα αποτέλεσμα που θυμίζει έντονα το αληθινό δέρμα. Εκτός από αυτές όμως, το vegan δέρμα μπορεί να παραχθεί και από φυσικά υλικά, όπως τα φύλλα ανανά και οι σπόροι μήλου. Η επεξεργασία όλων αυτών των πρώτων υλών και φυσικά η τεχνολογία που έχει αναπτυχθεί γύρω από την παραγωγή του εναλλακτικού αυτού δέρματος, έχει βοηθήσει στο να επιτευχθεί ένα αποτέλεσμα που θυμίζει έντονα το αληθινό.
Η Sandra Sandor, creative director του label Nanushka, χρησιμοποιεί vegan δέρμα για τα προϊόντα της, τα οποία φορούν μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα στο χώρο της μόδας. "Το υλικό που χρησιμοποιούμε έιναι μαλακό και μοιάζει με αληθινό δέρμα. Πολλές φορές ο κόσμος το μπερδεύει και αυτό αποδεικνύει πως δεν κάνουμε καμία έκπτωση στην ποιότητα. Είναι πολυτελές και μας κάνουν πολλές φιλοφρονήσεις γι' αυτό” λέει. H Nanushka έχει γίνει ένα από τα αγαπημένα brands των influencers και fashion editors, αποτελώντας έτσι ένα πολύ καλό παράδειγμα για το ότι οι εναλλακτικές στα παραδοσιακά φυσικά υλικά, δεν σημαίνουν απαραίτητα έκπτωση στην ποιότητα και στο στιλ.
Τι γίνεται με την ποιότητα;
Παρόλα αυτά κάποιοι δημιουργοί επιμένουν ότι υπάρχει μια διαφορά σε κάποια προϊόντα γι' αυτό και τελικά επιλέγουν να χρησιμοποιούν ένα μείγμα από αληθινό και vegan δέρμα στις συλλογές τους. Η Rejina Pyo για παράδειγμα προτιμάει το faux σε παντελόνια και jackets αλλά επιλέγει αληθινό στα αξεσουάρ.
"Όταν φτιάχνουμε παπούτσια ή τσάντες συνήθως χρησιμοποιούμε αληθινό δέρμα γιατί δείχνει υπέροχο, είναι άνετο και το σημαντικότερο, είναι ανθεκτικό” εξηγεί η Renee Cuoco, managing Director του label. "Κρατάει πολύ καιρό.”
Αυτή η άποψη βέβαια έχει να κάνει και με το πώς οι καταναλωτές βλέπουν το vegan δέρμα. "Πιστεύω πως υπάρχει ακόμα μια αντίληψη ότι το δέρμα αξίζει, και είναι πιο πιθανό να επιλέξουν να επενδύσουν σε αληθινό παρά σε συνθετικές εναλλακτικές. Προσέχουμε πολύ πού θα χρησιμοποιήσουμε το όρο "vegan” γιατί μπορεί να είναι παραπλανητικός. Ο βιγκανισμός είναι δέσμευση να μη χρησιμοποιούμε υλικά που προέρχονται από ζώα, οπότε είναι πιο σωστό να αναφέρεται σε brands που είναι όντως 100% vegan.”
Υπάρχουν πολλοί που ψάχνουν εναλλακτικές, παρόλα αυτά οι όχι vegan σχεδιαστές και οίκοι, όπως οι John Galliano, Prada, Christian Dior και Louis Vuitton έχουν προμηθευτεί δέρμα ψαριού από την Atlantic Leather για κάποιες συλλογές τους, έτσι ώστε να βοηθήσουν την κατάσταση. Το pineapple leather χρησιμοποιείται από τον Hugo Boss σε παπούτσια αλλά και στην Conscious συλλογή της H&M. Μανιτάρια, μήλο, καλαμπόκι και μάνγκο είναι μερικά ακόμα υποκατάστατα που μπορούν να γίνουν πρώτη ύλη και μάλιστα να βαφτούν με χρώματα που δεν περιέχουν όλα αυτά τα χημικά πρόσθετα που χρειάζεται το αληθινό δέρμα.
Το vegan δέρμα είναι πιο βιώσιμο από το αληθινό;
Όταν μιλάμε για βιωσιμότητα όμως θα πρέπει να δούμε πώς παράγεται και το vegan, μιας και δεν σημαίνει πάντα πως δεν επιβαρύνει το περιβάλλον.
Σε κάποιες περιπτώσεις παράγεται από φυτικές πρώτες ύλες, ενώ σε κάποιες άλλες παράγεται από τεχνητά συστατικά. Η Nanushka χρησιμοποιεί αυτό με βάση το πολυουρεθάνιο, που είναι στην ουσία πλαστικό. Κάπως έτσι εγείρονται ζητήματα βιωσιμότητας.
"Δεν είναι ότι δεν σκεφτόμαστε το περιβάλλον. Παρόλα αυτά υπάρχουν αποδείξεις για το ότι η αρνητική επίδραση στο περιβάλλον από την παραγωγή του vegan δέρματος, είναι μικρότερη από ότι αυτή του αληθινού.”
To Environmental Profit & Loss, μία αναφορά βιωσιμότητας που ανέπτυξε το 2018 ο όμιλος Kering, συμφωνεί με τον ισχυρισμο της Sandor και υποστηρίζει ότι οι επιπτώσεις παραγωγής vegan δέρματος είναι κατά 30% λιγότερες από αυτές του αληθινού. "Οι εκπομπές αερίων που σχετίζονται με την κτηνοτροφία είναι εξαιρετικά επιβλαβείς και εκτός των άλλων, απαιτούνται και τεράστιες εκτάσεις προκειμένου να καλλιεργηθούν για να τραφούν τα ζώα που προορίζονται γι’ αυτούς τους σκοπούς" εξηγεί η Sandor.
To αποτέλεσμα είναι η κλιματική αλλαγή, η λειψυδρία αλλά και οι επιρροές στη βιοποικιλότητα κάθε περιοχής. Για παράδειγμα στη Βραζιλία, η κτηνοτροφία είναι η αιτία της αποψίλωσης μεγάλων εκτάσεων που έχει σαν αποτέλεσμα και την αλλαγή του κλίματος.
Παρόλο που οι vegan εναλλακτικές έχουν μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, δημιουργούν κι αυτές πρόβλημα, εξαιτίας του ότι κυρίως φτιάχνονται από πλαστικό.
Ο ρουχισμός από πλαστικό καταλήγει στα σκουπίδια και στο νερό. Απαιτούνται πολλά χρόνια για να διασπαστεί και αφήνει στο περιβάλλον χημικά που είναι κάθε άλλο παρά βιώσιμα. "Εκτιμάται ότι περίπου 13 εκατομμύρια τόνοι συνθετικών ινών καταλήγουν στους ωκεανούς κάθε χρόνο" προειδοποιεί η Sandor.
Γνωρίζουμε τους κινδύνους των πλαστικών υλικών, αλλά η Sandor εξηγεί ότι ακόμα και όταν τα χρησιμοποιούμε, πριν καν τα πετάξουμε, στο περιβάλλον απελευθερώνονται μικροΐνες που απειλούν την υγεία μας, μιας και τα μικροπλαστικά καταλήγουν στην τροφική αλυσίδα.
O Jordan Nodarse των Boyish Jeans εξηγεί ότι οι σχεδιαστές θα έπρεπε να είναι πολύ προσκεκτικοί με κάποιες μορφές vegan δέρματος που περιέχουν πολύ μεγάλη ποσότητα πλαστικού. "Το δέρμα είναι μια ιστορία αγάπης-μίσους. Το vegan μπορεί να κατασκευάζεται από πλαστικά που δεν βιοδιασπώνται και τελικά είναι πολύ χειρότερο για το περιβάλλον" εξηγεί.
Η μόλυνση από τα μικροπλαστικά είναι πολύ μεγάλη απειλή. Εκτός από τις μεγάλες ποσότητες νερού, ενέργειας και χημικών που χρησιμοποιούνται κατά τη δημιουργία τους, τελικά καταλήγουν στο περιβάλλον. "Ο κόσμος πιστεύει πως είναι καλύτερο επειδή έχει την ένδειξη "vegan” πάνω του, αλλά αυτό συμβαίνει γιατί στην πραγματικότητα δεν ενημερώνεται γι’ αυτό που αγοράζει."
"Greenwashing". Αυτό συμβαίνει όταν τα brands χρησιμοποιούν ωραίες λέξεις για να φανούν πιο φιλικά προς το περιβάλλον. Είναι σημαντικό να κάνει κανείς μια εκτενή έρευνα πάνω στα labels στα οποία ξοδεύει τα χρήματά του.
Από τη μία πλευρά το αληθινό δέρμα μπορεί να κάνει μεγάλο κακό εξαιτίας της επεξεργασίας που υφίσταται. Για να γίνει ένα κομμάτι δέρματος φορέσιμο, χρησιμοποιείται ενέργεια και μεγάλη ποσότητα χημικών.
"Τα δυνατά χημικά που χρησιμοποιούνται, χρειάζονται για να διασπαστούν οι πρωτεΐνες που έχει το δέρμα. Αυτό φυσικά μπορεί να γίνει και με φυσικό τρόπο, αλλά με τα χημικά η διαδικασία γίνεται πολύ πιο γρήγορα" αποκαλύπτει η Sandor. "Τα βαρέα μέταλλα στις βαφές δημιουργούν προβληματισμό καθώς είναι επικίνδυνα τόσο για το περιβάλλον, όσο και για όσους δουλεύουν σ’ αυτόν τον τομέα.” Αν τα χημικά καταλήξουν στο νερό, παρατηρείται το φαινόμενο του ευτροφισμού και έτσι τα υδρόβια ζώα πεθαίνουν γιατί δεν έχουν αρκετό οξυγόνο. Σε ακραίες περιπτώσεις οι εργαζόμενοι στα βαφεία είναι εκτεθειμένοι σε σοβαρούς κινδύνους για τη ζωή τους, όπως η λευχαιμία και ο καρκίνος των πνευμόνων.
Επιπλέον η παραγωγή αληθινού δέρματος επιταχύνει και την αποψίλωση πολλών περιοχών. "Η βιομηχανία δερμάτων ευθύνεται για την αποψίλωση στη Νότια Αμερική που είναι με τη σειρά της μια από τις κυριότερες αιτίες της κλιματικής αλλαγής" συνεχίζει η Sandor. Η αποψίλωση προέρχεται από την ανάγκη να εκμεταλλευτούν οι εκτάσεις για την κτηνοτροφία, η οποία με τη σειρά της απελευθερώνει αέρια (κυρίως μεθάνιο) στην ατμόσφαιρα και εντείνει το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Αυτό δεν σημαίνει βέβαια πως όλοι όσοι χρησιμοποιούν αληθινό δέρμα συμβάλλουν σ’ αυτά τα φαινόμενα. Η Rejina Pyo χρησιμοποιεί δέρμα που προέρχεται αποκλειστικά από μονάδες επεξεργασίας με πιστοποίηση από το Leather Working Group, που εγγυάται διαφανείς και βιώσιμες διεργασίες.
"Είμαστε ενημερωμένοι για τις αρνητικές επιπτώσεις που έχει η βιομηχανία δέρματος στο περιβάλλον και ψάχνουμε πάντα μονάδες που έχουν ελεγχθεί από τo Leather Working Group" εξηγεί η Cuoco. Αυτές οι μονάδες έχουν ελεγχθεί λοιπόν για την ενέργεια και το νερό που χρησιμοποιούν, για τις εκπομπές αερίων και τα χημικά, αλλά και για το από πού προμηθεύονται τις πρώτες ύλες τους. "Ακόμα ο δρόμος είναι μακρύς, αλλά το LWG κάνει πολλά βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση" συνεχίζει η Cuoco. Εκτός από το να βεβαιωθείτε ότι το brand που επιλέγετε έχει σωστούς συνεργάτες, μπορείτε να ελέγχετε και το πώς έχει βαφτεί το δέρμα, καθώς οι φυσικοί τρόποι είναι πάντα λιγότερο επιβλαβείς για τον πλανήτη.

"Τα δερμάτινα είδη μπορούν να βαφτούν και με φυσικά χρώματα από λαχανικά, τα οποία είναι βιοδιασπώμενα και διαλύονται εύκολα στο τέλος της ζωής τους. Οι συλλογές μας φτιάχνονται από τέτοια χρώματα και θεωρούμε πως αυτή είναι μια εξαιρετικά βιώσιμη επιλογή" λέει η Maj-La Pizzelli, creative director του ATP Atelier.
Η ιταλική παράδοση αυτών των βαφών έχει περάσει από γενιά σε γενιά. "Είναι κάτι όμορφο και υποστηρίζει και έναν πιο βιώσιμο κύκλο στη βιομηχανία της μόδας” σημειώνει η Pizzelli.
Αυτές οι βαφές δεν έχουν τοξικές ουσίες, ενώ ταυτόχρονα πολλές μονάδες τις φτιάχνουν χρησιμοποιώντας υπολείμματα τροφών, άρα συμβάλλουν ακόμα περισσότερο στη βιωσιμότητα.
Συμπερασματικά λοιπόν, το να αγοράσει κανείς vegan leather σημαίνει ότι ναι μεν αποφεύγει τα ζωικά παράγωγα, όμως πολύ συχνά η εναλλακτική έχει σαν βάση το πλαστικό και είναι επιβλαβής για το περιβάλλον καθώς δεν βιοδιασπάται. Το αληθινό δέρμα από την άλλη, μπορεί να μην είναι αυτό καθ’ αυτό πρόβλημα, όμως οι διαδικασίες βαφής αλλά και το ότι αυτή η βιομηχανία έχει τόσο σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον, είναι στοιχεία που πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψιν.
Και αν το αληθινό δέρμα είναι παραπροϊόν;
Το προφανές μειονέκτημα του αληθινού είναι πως επιλέγοντάς το υποστηρίζει κανείς το να πεθαίνουν τα ζώα για τη μόδα. Αυτό, αν και μπορεί να αντικρούεται από τον ισχυρισμό ότι το δέρμα είναι παραπροϊόν της βιομηχανίας κρεάτων, είναι πρακτικά το ίδιο, φοράτε ένα ζώο, και κάποιοι υποστηρίζουν πως αυτό από μόνο του είναι ένα μήνυμα.
Η Emma Brewin που χρησιμοποιεί μόνο faux γούνα λέει ότι είναι ανήθικο να υποστηρίζει κανείς το αληθινό δέρμα. "Νομίζω πως κάποιοι το δικαιολογούν επειδή είναι παραπροϊόν, εγώ όμως δεν το βλέπω έτσι" λέει.
Το σημαντικό βέβαια είναι πως αν θέλουμε να έχουμε μια πιο βιώσιμη συμπεριφορά, στη μόδα και όχι μόνο, πρέπει να μειώσουμε στο ελάχιστο τα απορρίματά μας. Μπορεί λοιπόν θεωρητικά να υποστηρίζετε ότι τα δέρματα ζώων από τη βιομηχανία κρέατος συμβάλλουν ακριβώς σ’ αυτόν τον σκοπό. Κάποια άλλα υλικά, όπως η γούνα, μπορούν να θεωρηθούν πιο επιβλαβή γιατί δεν χρησιμοποιείται ολόκληρο το ζώο.
Κάποια fashion labels το υιοθετούν στη φιλοσοφία τους. Το brand Saks Potts από τη Δανία εξηγεί πως γι’ αυτό χρησιμοποιεί αληθινό δέρμα. "Το δέρμα είναι συχνά παραπροϊόν από τη βιομηχανία κρέατος και γι’ αυτό ο κόσμος το νομιμοποιεί με έναν τρόπο" λέει η Catherine Saks. "Το δανέζικο γάλα είναι zero waste, τα λιπαρά χρησιμοποιούνται για καύσιμο στα λεωφορεία, τα κόκκαλα χρησιμοποιούνται για να τραφούν άλλα ζώα και μια μεγάλη ποσότητα χρησιμοποιείται για λίπασμα σε οργανικά προϊόντα."
Τελικά ποιο δέρμα είναι το "σωστό";
Η απάντηση και εδώ δεν είναι άσπρο ή μαύρο, καθώς υπάρχουν ισχυρά επιχειρήματα και στις δύο πλευρές. Το καλύτερο είναι να κάνετε μια προσεκτική έρευνα σε κάθε περίπτωση.
Αν σκέφτεστε να αγοράσετε vegan leather, κοιτάξτε τις εναλλακτικές που χρησιμοποιεί το εκάστοτε brand και ενημερωθείτε για τις επιπτώσεις των πλαστικών στον πλανήτη. Αν αποφασίσετε να επιλέξετε αληθινό δέρμα φροντίστε να βεβαιωθείτε ότι στην παραγωγή του χρησιμοποιούνται βιώσιμες τεχνικές και ηθικές πρακτικές.
Δεν είναι το ένα εναντίον του άλλου και όποιο και αν επιλέξετε πρέπει να είστε σίγουροι ότι κάνατε τη σωστή έρευνα και τελικά την ιδανική επιλογή. Πρέπει να ξέρετε πού δίνετε τα χρήματά σας, όταν πρόκειται για κάτι που θα υποστηρίξετε, ανεξάρτητα από τις τάσεις.