Δουλειά της είναι, μεταξύ άλλων, να προάγει την ομορφιά, την ομορφιά που γεννά η τέχνη, την ατελή ή εξιδανικευμένη, ή ωμή, ή διαχρονική (μπορεί ο καθένας να προσθέσει όσα διαζευκτικά "ή" επιθυμεί). Όταν μιλάμε, έχει μόλις περάσει, όπως κάθε μέρα, σχεδόν μία ώρα στη διαδρομή από την Κηφισιά στα Πετράλωνα, όπου βρίσκονται τα γραφεία του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου. Μια διαδρομή ταλαιπωρίας αλλά και τόσης ασχήμιας. "Η ζωή ήταν πάντα άσχημη, βίαιη" μου λέει η Κατερίνα Ευαγγελάτου όταν τη ρωτάω πώς μπορεί μέσα σε αυτές τις συνθήκες να παραμένει γόνιμη κοιτώντας προς την κατεύθυνση της τέχνης και της δημιουργίας, τόσο ως διευθύντρια του ιστορικού θεσμού όσο και ως σκηνοθέτις.
"Δεν υπήρξε εποχή που δεν είχε ασχήμια, κοινωνική αδικία. Πάντα αναζητούσαμε τη σωτηρία που προσφέρει η τέχνη. Αυτό που προσπαθώ είναι να μη με καταβάλλουν η καθημερινή βιαιότητα και η περιρρέουσα ασχήμια, αδικία, διαφθορά. Είναι στιγμές που κάμπτεσαι, είναι πολλές οι δυσκολίες όταν είσαι ενεργή καλλιτέχνις και επιθυμείς να παραμείνεις ενεργή". Καθώς μιλάμε, έχει ήδη περάσει ένας μήνας από την έναρξη παρουσίασης του πληθωρικού προγράμματος του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, απομένει άλλος ένας μήνας και μαζί αρχίζουν οι παραστάσεις στην Επίδαυρο.
Η πρώτη γυναίκα καλλιτεχνική διευθύντρια του ιστορικού Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου έχει να χειριστεί όχι μόνο καλλιτεχνικές, αλλά και διοικητικές ευθύνες σε έναν οργανισμό δημόσιο, ενώ ταυτόχρονα σχεδιάζει τις προσωπικές της σκηνοθετικές δουλειές. "Απαιτούνται πολύ υψηλά ποσοστά ενέργειας, πνευματικής και σωματικής. Δεν είναι εύκολο. Απολαμβάνω, όμως, τις προκλήσεις που φέρουν οι μεγαλύτερες ευθύνες και απαιτήσεις. Τα βλέπω από πολλές πλευρές τα πράγματα, πάντα". Μιλάει με τρόπο χειμαρρώδη, τα μαύρα μάτια της πετούν σπίθες, δεν την έχω δει ποτέ να ρίχνει ταχύτητα. "Περνάω περιόδους που δεν είμαι αισιόδοξη ή που τα πράγματα δεν πάνε όπως επιθυμώ. Προσπαθώ να μην καταβάλλει την ύπαρξή μου η ατμόσφαιρα που επικρατεί, να μην επηρεάζει τη γλώσσα μου, την αισθητική μου, τον τρόπο που εκφράζομαι, ντύνομαι, σκέφτομαι. Όσο μπορώ. Πρέπει ο καθένας μας να αντισταθεί, στο μέτρο που μπορεί και του το επιτρέπουν οι συνθήκες διαβίωσής του". Όταν τη ρωτάω πώς το πετυχαίνει αυτό, επικαλείται αυτό που ονομάζει "εργαλεία του ενστίκτου". Δεν έχει οδηγίες χρήσης ή συμβουλές να προσφέρει.
Θυμάμαι στις αρχές Ιουνίου στη Βενετία, στο ετήσιο συνέδριο Art for Tomorrow, τον συγκλονιστικό εικαστικό Σον Σκάλι, από τους σημαντικότερους εν ζωή δημιουργούς σύγχρονης τέχνης, να λέει με βεβαιότητα ότι η τέχνη δεν μπορεί να σώσει τον κόσμο, αλλά δεν είναι και η δουλειά της αυτή. Το λέω στην Κατερίνα Ευαγγελάτου. "Σωστά. Δεν πρέπει, όμως, να παραβλέπουμε τη δυνατότητα, τη δύναμη που έχει η τέχνη να αλλάξει τη ζωή του ανθρώπου" λέει. "Τους καλλιτέχνες τους αλλάζει από τη ρίζα τους. Στο κοινό, ακόμα και σε αυτό που δεν είναι φανατικά φιλότεχνο, προσφέρει μια εμπειρία δυνατή, ικανή να αλλάξει τον τρόπο θεώρησης του κόσμου, να προσφέρει παρηγοριά, να αλλάξει πράγματα που δε φανταζόταν ποτέ". Αυτή την εποχή γίνεται τόσος λόγος, υπάρχουν τόσες φιλονικίες για το αν πρέπει να αποσύρουμε έργα κλασικά, αλλά και για τον τρόπο που πρέπει να τα ξαναδιαβάσουμε.
"Για μένα η τέχνη πρέπει να μιλάει στην εποχή της" ξεκαθαρίζει η Κατερίνα Ευαγγελάτου. "Έχει σημασία ο τρόπος που διαβάζουμε σήμερα ένα διαχρονικό αριστούργημα. Όταν ανεβάζεις Ευριπίδη, οφείλεις να παρουσιάσεις τη δική σου οπτική – δεν μπορούμε άλλωστε να γνωρίζουμε ακριβώς τι σημαίνει ένα έργο για την εποχή που γράφτηκε. Είμαι, όμως, εντελώς κατά της τάσης που θέλει να βάζει τα κλασικά έργα στο κρεβάτι του Προκρούστη, απαλείφοντας όρους ή "διορθώνοντάς” τα ώστε να χωρέσουν στα μέτρα και σταθμά μιας πολιτικής ορθότητας!". Αυτό είναι βέβαια ένα ζήτημα που έχει πολιτική ρίζα. "Ως προς τις κατευθύνσεις του Φεστιβάλ, δε θα έλεγα ότι είναι στενά κοινωνικοπολιτικές, δεν είμαι θιασώτρια αυτής της τάσης γενικότερα. Δε μου αρέσουν οι ταμπέλες. Μια τέχνη στρατευμένη ή μια τέχνη που εξυπηρετεί μόνο κοινωνικοπολιτικές απαιτήσεις γίνεται αφόρητα ανιαρή. Θέλουμε ποιοτικά γεγονότα για μια ευρεία γκάμα κοινού (αυτό είναι σταθερή πολιτική μας), αλλά θέλουμε και να χαράξουμε νέους δρόμους, αντισυμβατικούς, να πάμε κόντρα σε παραδόσεις που είναι αμετακίνητες για δεκαετίες. Δε φοβόμαστε να ενοχλήσουμε τους συντηρητικούς κύκλους που στέκονται ενάντιοι σε καθετί το καινούριο από έλλειψη γνώσης ή μισαλλοδοξίας. Οι αλλαγές που προτείνουμε γίνονται μεθοδικά και με φροντίδα και όχι με διάθεση ανατροπής για χάρη της ανατροπής και μόνο. Με μεγάλη ικανοποίηση βλέπουμε ότι οι κόποι μας αποδίδουν καρπούς –πέρυσι είχαμε ρεκόρ εισιτηρίων τελευταίας επταετίας, πάνω από 240.000 θεατές–, ενώ έχουν αυξηθεί κατακόρυφα οι χορηγικές μας συνεργασίες. Ταυτόχρονα, είναι πια εμφανές το διεθνές στίγμα του Φεστιβάλ μας, μέσα από σημαντικές συμπαραγωγές και παγκόσμιες πρεμιέρες στην Αθήνα και την Επίδαυρο". Ανέλαβε το Φεστιβάλ τον Σεπτέμβριο του 2019 και ακολούθησε η διετία του κορονοϊού, που δεν της επέτρεψε να εφαρμόσει το σχέδιό της όπως επιθυμούσε. Πάντα, όμως, πορεύτηκε με τη λογική ότι "η τέχνη δεν είναι πολιτικό εγχειρίδιο". H Ευαγγελάτου έβαλε για πρώτη φορά και τη μόδα στον χώρο του Φεστιβάλ, αναγνωρίζοντας ότι αποτελεί μια σαφώς δημιουργική διαδικασία, ένα σημαντικό στοιχείο του θεάτρου.
Πριν από τρία χρόνια δημιούργησε το εργαστήρι Morphés, που ανέδειξε το πώς η μόδα συναντά το αρχαίο δράμα. Το εργαστήρι έγινε στο πλαίσιο της χειμερινής λειτουργίας του Φεστιβάλ, "δε θέλω να είναι σε ύπνωση από τον Σεπτέμβριο μέχρι τον Απρίλιο. Έτσι, εντάξαμε νέες δράσεις και εκπαιδευτικές δραστηριότητες υπό τον τίτλο "Open Plan”. Οι περισσότερες στοχεύουν στην κληρονομιά του αρχαίου δράματος. Συνεργαστήκαμε με την Ιωάννα Κουρμπέλα, τον Χρήστο Κωσταρέλλο, τον Άγγελο Τσακίρη. Το εργαστήριά τους ήταν ανοιχτά για όλους, ακόμα και για όσους δεν είχαν εμπειρία στη μόδα. Και η αλήθεια είναι ότι υπήρξαν άνθρωποι που βρήκαν την κλίση τους στον χώρο της ενδυματολογίας. Συνεχίζουμε και φέτος την εμβάθυνση στη σχέση μόδας και αρχαίου δράματος με έναν νέο κύκλο του εργαστηρίου τον χειμώνα. Επιπλέον, σχεδιάζουμε και μια νέα σημαντική συνεργασία με επίκεντρο τη μόδα και το θέατρο, την άνοιξη, στην Πειραιώς 260". Η σχέση που έχει η ίδια η Κατερίνα Ευαγγελάτου με τη μόδα είναι σαφής. Είναι προφανής. "Αγαπώ πολύ το ένδυμα, το πώς εκφράζει την προσωπικότητα του ανθρώπου που το φοράει. Ο τρόπος που ένας σχεδιαστής μόδας ντύνει το ανθρώπινο σώμα είναι για εμένα υψηλή τέχνη" λέει κατηγορηματικά.
Η ίδια έχει δεχθεί κριτική για το γεγονός ότι απολαμβάνει την τέχνη της μόδας, ντύνεται εκτός των στερεοτύπων, υποστηρίζει την ελληνική μόδα. "Συχνά, όταν μια γυναίκα βρίσκεται σε θέση ευθύνης και τα καταφέρνει, είτε διευθύνει μια τράπεζα είτε πιλοτάρει ένα αεροσκάφος, κάποιοι λένε ότι είναι σκληρή, αυστηρή, συγκεντρωτική. Για έναν άνδρα, όμως, λένε ότι είναι ανθεκτικός, αποτελεσματικός, πολυμήχανος. Η γυναίκα συχνά υποχρεώνεται να απαρνηθεί τη γυναικεία φύση της ώστε να επιβληθεί. Από την άλλη, μας κάνει εντύπωση όταν φοράει φουστάνι ή προσέχει την εμφάνισή της. Το βλέπεις αυτό ακόμα και από ανθρώπους που νομίζεις ότι είναι προοδευτικοί, από καλλιτέχνες, γυναίκες στον χώρο της δημοσιογραφίας ή γυναίκες που διεκδικούν τα δικαιώματα των γυναικών για ισότητα. Εύκολα κουνάμε το δάχτυλο, αλλά πολύ δύσκολα μιλάμε για τις δικές μας αδυναμίες και καταλαβαίνουμε πόσο προκατειλημμένοι είμαστε".
Μάλιστα, αυτό ήταν ένα από τα κεντρικά θέματα του "The Doctor" του Ρόμπερτ Ίκε, που σκηνοθέτησε την περασμένη σεζόν στο Αμφι-Θέατρο Σπύρου Α. Ευαγγελάτου και που θα επαναληφθεί από τον Οκτώβριο. "Ο Ίκε βάζει άνδρες να παίξουν γυναικείους ρόλους, μαύρους να παίξουν λευκούς και το αντίστροφο. Όταν δύο ώρες μετά αποκαλύπτεται αυτό, το κοινό πέφτει από τα σύννεφα, καθώς συνειδητοποιεί ότι, για παράδειγμα, η γυναίκα που αντιπαθούσε επειδή θεωρούσε ότι είναι υστερική, στην πραγματικότητα, ήταν άνδρας. Αρχίζει να σκέφτεται μήπως, τελικά, οι απόψεις αυτής της γυναίκας δεν ήταν τόσο ενοχλητικές. Υπάρχουν άνθρωποι που ήρθαν τρεις και τέσσερις φορές για να το δουν". Έχει ασκήσει το στομάχι της στο να δέχεται την κριτική, τις επιθέσεις ενίοτε και να προχωρά ακάθεκτη. "Δεν ξέρω αν είμαι αισιόδοξη, μάλλον θα πρέπει να είμαι για να κατορθώνω να σταθώ σε αυτό το ανθρωποφάγο περιβάλλον. Και είμαι και λίγο επίμονη, δεν το βάζω εύκολα κάτω".
Αν και είναι εξαιρετικά γνωστή, δεν έχει τη συμπεριφορά του σταρ, με την ερμηνεία του συρμού. Οι γονείς της, ο Σπύρος Ευαγγελάτος και η Λήδα Τασοπούλου, υπήρξαν θρύλοι του ελληνικού θεάτρου. "Ήταν όμως αντιστάρ στη φύση τους, σπάνια πήγαιναν σε κοσμικά, δε μιλούσαν ποτέ στις συνεντεύξεις για όσα συμβαίνουν στο σπίτι. Το θέατρο ήταν η ζωή τους" επισημαίνει. Αναφέρομαι στο ζήτημα της ορατότητας. Πόσα νέα κορίτσια αλλά και μεγαλύτερες γυναίκες βλέπουν ότι μια γυναίκα μπορεί να ηγείται ενός μεγάλου οργανισμού, έστω και αν αυτό έγινε μόλις το 2019. "Το ζήτημα της ορατότητας που θέτεις το νιώθω και προσπαθώ να κάνω το καλύτερο δυνατό. Από την επαφή μου με τον κόσμο στους χώρους του Φεστιβάλ ή στα θέατρα που ανεβαίνουν παραστάσεις μου προσπαθώ πάντα να είμαι χρήσιμη όταν μιλάω μαζί τους. Ακόμα και να δώσω τη συμβουλή μου αν ζητηθεί. Ξέρω ότι αποφάσεις μου, κινήσεις μου, δηλώσεις μου συζητούνται από μερίδα του κόσμου. Προσπαθώ να λειτουργώ πάντα με βάση τις αρχές μου". Άλλωστε, ποτέ δεν είχε role models. Η ίδια δεν έχει χάσει ή καλύψει όσα τη χαρακτηρίζουν από τότε που τη γνωρίσαμε, όταν μπήκε στον χώρο. "Παραμένω παρορμητική, έχω έναν αυθορμητισμό, μια παιδικότητα που δεν μπορώ να απαρνηθώ λόγω της θέσης στην οποία βρίσκομαι. Και όσο και αν φαίνομαι correct, υπάρχει ένα μεγάλο σκανδαλιάρικο κομμάτι που διατηρώ και με κρατάει στα πόδια μου".
Styling: Ειρήνη Αναστασιάδη. Μακιγιάζ - μαλλιά: Δήμητρα Ατλάνη (@atlanid)
Ευχαριστούμε θερμά το Ωδείο Αθηνών για την ευγενική φιλοξενία.
