Ο Οκτώβριος είναι ο μήνας που τα σημαντικότερα μουσεία και γκαλερί της πρωτεύουσας παρουσιάζουν τις νέες τους εκθέσεις. Εκείνα τα εικαστικά ραντεβού που εκτείνονται από τη ζωγραφική, τη φωτογραφία, τη γλυπτική, την κεραμική, κάθε μορφή τέχνης που οι καλλιτέχνες – διεθνείς και εγχώριοι – επιλέγουν για να εκφραστούν. Ένας από τους φορείς πολιτισμού και το Μουσείο Μπενάκη, το οποίο μάς προσφέρει μία πρώτη ματιά σε όσα (σημαντικά) εικαστικά ετοιμάζει...
Πρωτόλεια, από την πρωινή γραφή στο ώριμο έργο
Σε συνδιοργάνωση με το Κέντρο Πολιτισμού Έρευνας & Τεκμηρίωσης της Τράπεζας της Ελλάδας και το Ίδρυμα Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου, η νέα αυτή έκθεση του Μουσείου Μπενάκη, η έκθεση αναζητά, μελετά και αναδεικνύει τις ιδέες, τα μοτίβα και τα χαρακτηριστικά που εμφανίστηκαν νωρίς στα πρώιμα έργα έντεκα Ελλήνων καλλιτεχνών, για να "ριζώσουν" σταδιακά στην ώριμη εικαστική γλώσσα τους.
Πρόκειται για τους: Σπύρο Βασιλείου, Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα, Γιάννη Τσαρούχη, Γιάννη Μόραλη, Α. Τάσσο, Βάσω Κατράκη, Γιάννη Σπυρόπουλο, Αλέκο Κοντόπουλο, Δημήτρη Μυταρά, Γιάννη Γαΐτη και Χρύσα Ρωμανού.
Τα "Πρωτόλεια" είναι αποτέλεσμα συνεργασίας των τριών φορέων και των επιμελητών τους, οι οποίοι επέλεξαν αρχικά αυτές τις έντεκα καλλιτεχνικές προσωπικότητες του 20ού αιώνα, με γνώμονα τη σημαντική παρουσία τους στην ιστορία της νεοελληνικής τέχνης. Στην έκθεση επιδιώκεται η επιστροφή στην αρχή της πορείας αυτών των καλλιτεχνών και στις πρωτόλειες αναζητήσεις τους, για να διερευνηθεί το εξής: Ποια είναι τα πρώτα δημιουργικά και εκφραστικά στοιχεία που εμφανίστηκαν στο έργο τους και πώς αυτά εισχώρησαν στη μεταγενέστερη αναγνωρισμένη εικαστική γραφή τους;
Για την απάντηση στο ερώτημα αυτό, οι συνεπιμελητές της έκθεσης απεύθυναν πρόσκληση έρευνας και συγγραφής σε αξιόλογους/ες ιστορικούς και θεωρητικούς της τέχνης, επιζητώντας και τη δική τους οπτική επί του θέματος. Κατά αυτόν τον τρόπο, για τη μελέτη των πρωτολείων, δημιουργήθηκαν τα ακόλουθα "ζεύγη": Σπύρος Βασιλείου · Άννυ Μάλαμα, Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας · Εβίτα Αράπογλου και Ιωάννα Μωραΐτη, Γιάννης Τσαρούχης · Άννα Καφέτση, Γιάννης Μόραλης · Ευγένιος Δ. Ματθιόπουλος, Α. Τάσσος · Γιάννης Μπόλης, Βάσω Κατράκη · Σπύρος Μοσχονάς, Γιάννης Σπυρόπουλος · Όλγα Δανιηλοπούλου, Αλέκος Κοντόπουλος · Μπία Παπαδοπούλου, Δημήτρης Μυταράς · Αρετή Λεοπούλου, Γιάννης Γαΐτης · Έλενα Χαμαλίδη, Χρύσα Ρωμανού · Πολύνα Κοσμαδάκη. Από τις 2 Οκτωβρίου στο Μουσείο Μπενάκη, εί της Πειραιώς.
Ελληνικαί Εθνικαί Ενδυμασίαι, οι ιστορίες πίσω από την έκδοση
Η εν λόγω έκθεση Η έκθεση, μια συνεργασία του Μουσείου Μπενάκη και του Ιστορικού Αρχείου της Εθνικής Τράπεζας, αφηγείται τη μακροχρόνια προετοιμασία της εμβληματικής έκδοσης του Μουσείου Μπενάκη: Ελληνικαί εθνικαί ενδυμασίαι, μιας έκδοσης που απετέλεσε σταθμό στη μελέτη των ελληνικών ενδυμασιών.
Πρόκειται για ένα προσωπικό εγχείρημα του Αντώνη Μπενάκη, ο οποίος υπογράφει την επιμέλεια των δύο τόμων (1948-1954) και επιλέγει τους συντελεστές: τον ζωγράφο Nicolas Sperling, Ρώσο εμιγκρέ τον οποίο ο Μπενάκης συναντά στην Αίγυπτο τη δεκαετία του 1920, την ήδη καταξιωμένη από την ίδια δεκαετία λαογράφο Αγγελική Χατζημιχάλη και την κερκυραϊκή βιομηχανία Γραφικών Τεχνών Ασπιώτη – ΕΛΚΑ, η οποία μετρά ήδη 30 χρόνια πετυχημένης λειτουργίας την εποχή κατά την οποία της ανατίθεται η έκδοση.
Οι εργασίες για την έκδοση ξεκίνησαν το 1930, έναν χρόνο πριν το Μουσείο Μπενάκη ανοίξει τις πόρτες του στο κοινό. Η προετοιμασία της διατρέχει μέρος του Μεσοπολέμου και αποτυπώνει το ιδεολογικό και αισθητικό κλίμα της κοινωνίας της εποχής, μιας κοινωνίας η οποία, μεταξύ άλλων, "ανακαλύπτει" την ελληνική λαϊκή τέχνη και επενδύει στην έννοια της ελληνικότητας.
Παρουσιάζοντας υλικό και από τους δύο φορείς, η έκθεση φιλοδοξεί να αναδείξει τις συνισταμένες που καθόρισαν την υλοποίηση του εκδοτικού αυτού εγχειρήματος:
- Το ενδιαφέρον της αστικής τάξης του μεσοπολέμου για τη λαϊκή τέχνη
- Τη συλλεκτική στρατηγική του Αντώνη Μπενάκη με έμφαση στη συλλογή ενδυμασιών
- Το καλλιτεχνικό προφίλ του μικρογράφου Nicolas Sperling
- Την πολυσχιδή προσφορά της Αγγελικής Χατζημιχάλη στη λαογραφική έρευνα
- Την πρωτοποριακή τεχνολογία που χρησιμοποιεί η Ασπιώτη – ΕΛΚΑ για την εκτύπωση των πινάκων
Από τις 15 Οκτωβρίου στο Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού.
Η αισθητική τοπογραφία του Δημήτρη Πικιώνη
Ο Δημήτρης Πικιώνης(1887-1968) υπήρξε μια εξέχουσα προσωπικότητα του 20ου αιώνα για τον Ελληνικό πολιτισμό. Μετά την απόκτηση του διπλώματος Πολιτικού Μηχανικού από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και όντας μαθητής του Παρθένη, έφυγε για να σπουδάσει ζωγραφική στο Μόναχο και στη συνέχεια στο Παρίσι. Εκεί ήρθε σε επαφή με τα σύγχρονα ρεύματα και ιδιαίτερα με το έργο των Paul Cézanne, Paul Klee και Auguste Rodin. Παράλληλα παρακολούθησε μαθήματα αρχιτεκτονικής σύνθεσης και εργάστηκε σε αρχιτεκτονικά γραφεία.
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα συνεχίζει την ενασχόλησή του με την αρχιτεκτονική και τη ζωγραφική και ταυτόχρονα σε συνεργασία με άλλους πρωτοπόρους διανοούμενους της εποχής εκδίδουν το περιοδικό Το 3ο Μάτι, έκδοση που εισήγαγε στην Ελλάδα την Ευρωπαϊκή Πρωτοπορία. Παρότι υπήρξε σύγχρονος των Le Corbusier και Mies van der Rohe, προσπάθησε να ενσωματώσει στην αρχιτεκτονική του την λαϊκή παράδοση με την μοντέρνα αφαίρεση. Αντιμετώπισε την σύνθεση της κλασικής αρχιτεκτονικής με την ελληνική ταυτοτική κουλτούρα σαν στοίχημα.
Η έκθεση εστιάζει στη μορφολογική αντιμετώπιση της πρόσβασης στην Ακρόπολη, με φωτογραφικές αποτυπώσεις των μονοπατιών. Το υλικό αυτό συμπληρώνεται με στοιχεία των έργων του που εξηγούν τη δημιουργική μέθοδο που ακολουθεί. Χρησιμοποιώντας των τίτλο ενός από τα θεωρητικά του συγγράμματα, μπορούμε να το ονομάσουμε "Αισθητική Τοπογραφία".
Χωρίζεται σε τρία μέρη: Ζωγραφική και Σκέψη, Αρχιτεκτονική και Μακέτα. Το πρώτο μέρος εστιάζει στη βιογραφία του αρχιτέκτονα. Παρουσιάζει τις επιρροές που δέχτηκε μέσω ζωγραφικών έργων. Εκτίθεται παράλληλα και ένα πρωτότυπο τεύχος του περιοδικού Το 3ο Μάτι πλαισιωμένο από αναπαραγωγές μέσα από τις σελίδες του.Το δεύτερο στο αρχιτεκτονικό έργο του Πικιώνη, μέσα από αντίγραφα σχεδίων και φωτογραφιών. Μέσα από αυτό το υλικό παρουσιάζεται η αναλυτική και σχεδιαστική διαδικασία που ακολουθεί καθώς και η σταδιακή ένταξη στοιχείων της ελληνικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής στα έργα του μέχρι την τελική αντιμετώπισή τους ως τοπίου. Στο κέντρο της τρίτης ενότητας δεσπόζει μια μακέτα, μια τρισδιάστατη απεικόνιση της περιοχής της Ακρόπολης και του Φιλοπάππου, όπου φαίνεται η μορφολογική επέμβαση του Πικιώνη στο σύνολό της. Η έκθεση παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Círculo de Bellas Artes στη Μαδρίτη (13/02/2025 – 27/04/2025).
Από τις 22 Οκτωβρίου στο Μουσείο Μπενάκη επί της Πειραιώς.
