Η Άρτεμις Μπαλτογιάννη δε μοιάζει να αντιμετωπίζει την τέχνη σαν κάτι εύθραυστο, αλλά σαν ένα πεδίο σταθερότητας και συνέπειας, ικανό να ανθίσει μέσα από τη συνεργασία. Με την γκαλερί Intermission, που εδρεύει στον Πειραιά –ένα φαινομενικά αναπάντεχο σημείο για έναν τόσο δυναμικό καλλιτεχνικό χώρο–, έχει χτίσει μια πλατφόρμα που λειτουργεί σαν διάλογος ανάμεσα σε διαφορετικές φωνές και πρακτικές, διατηρώντας πάντοτε μια λεπτή ισορροπία ανάμεσα στο τοπικό και το διεθνές, το πειραματικό και το διαχρονικό. Η πρόσφατη έκθεση "Lucas Samaras: Master of the Uncanny", σε συνεργασία με την ιστορική Pace Gallery και ανοιχτή έως τον Δεκέμβριο, συμπυκνώνει αυτή ακριβώς τη φιλοσοφία: ότι η τέχνη, όπως και οι άνθρωποι που την υπηρετούν με αφοσίωση, μπορεί να είναι ταυτόχρονα ευαίσθητη και ακατάλυτη.
Harper's Bazaar Greece: Το 2019, όταν ξεκίνησε η πορεία της Intermission, είχατε στο μυαλό σας αυτό στο οποίο έχει εξελιχθεί σήμερα;
Άρτεμις Μπαλτογιάννη: Δεν το είχα στο μυαλό μου. Όταν ξεκινάς ένα καινούριο εγχείρημα, έχεις πάντα άγχος. Όταν ξεκίνησα, ήμουν πιο στοχευμένη προς καλλιτέχνες που το ελληνικό κοινό δε θα γνώριζε καθόλου – νέους ή όχι τόσο γνωστούς. Η πρώτη μου έκθεση, του John Knight, αφορούσε έναν σημαντικό εννοιολογικό καλλιτέχνη, γνωστό στη σύγχρονη τέχνη, αλλά όχι στο ευρύ κοινό. Δεν είχα σκεφτεί ότι θα κάνω εκθέσεις μεγάλης απήχησης. Ξεκίνησα και τρεις μήνες μετά ήρθε η πανδημία. Οπότε, ήδη από την αρχή άλλαξαν τα πλάνα. Το αρχικό μου μοντέλο ήταν να συνεργάζομαι με γκαλερί του εξωτερικού –ένα συνεργατικό μοντέλο–, το οποίο όμως για δύο χρόνια δεν μπορούσε να υλοποιηθεί. Κάναμε την πρώτη συνεργασία με τη Neu και μετά δεν ξέραμε καν πότε θα ξανανοίξουμε. Δεν ήταν προτεραιότητα για κάποια γκαλερί να κάνει έκθεση σε άλλη χώρα, αφού δε γνωρίζαμε τι θα γίνει με τα ταξίδια. Έτσι, εκείνη την περίοδο έκανα δύο συνεργασίες με Έλληνες καλλιτέχνες που δεν είχαν γκαλερί: τη Zoë Paul και τον Νίκο Μπάικα. Μετά από αυτά τα δύο χρόνια επανήλθαμε στο μοντέλο της Intermission, που είναι να φιλοξενεί πάντα άλλες γκαλερί. Στη βάση της είναι ένα συνεργατικό μοντέλο. Επειδή, όμως, για μένα είναι σημαντικό να διευρύνεται το κοινό μας, πέρα από το σταθερό κοινό των ανθρώπων που αγαπούν τη σύγχρονη τέχνη, με ενδιέφερε να προσεγγίσουμε και νέο κόσμο. Με τις δύο τελευταίες εκθέσεις, του Jean-Michel Basquiat και του Λουκά Σαμαρά, που είναι πολύ γνωστά ονόματα, ήρθε πολύ περισσότερος κόσμος στην γκαλερί. Ελπίζουμε ότι θα συνεχίσει να παρακολουθεί το πρόγραμμά μας, το οποίο θα περιλαμβάνει και πάλι νεότερους καλλιτέχνες σε διαφορετικά στάδια της καριέρας τους.
H.B.GR.: Η Intermission ήταν και μια ανάγκη να γνωρίσετε κι εσείς η ίδια κάποιους καλλιτέχνες καλύτερα;
Α.Μ.: Σίγουρα ξεκίνησε από μια προσωπική ανάγκη να συνεργάζομαι με καλλιτέχνες. Η βασική μου δουλειά είναι art advisor και, ως σύμβουλος, συνεργάζομαι με γκαλερί και συλλέκτες, όχι με καλλιτέχνες. Ήθελα, λοιπόν, έναν χώρο όπου θα μπορώ να δουλεύω μαζί τους και να κάνουμε εκθέσεις. Από εκεί και πέρα κάτι που δεν είχα σκεφτεί αρχικά, αλλά μου έχει φέρει μεγάλη χαρά, είναι ότι μέσω της Intermission μπορώ να εμβαθύνω στη δουλειά των καλλιτεχνών. Ως advisor πρέπει να μαζεύεις συνεχώς πληροφορίες και να είσαι ενήμερος για πολλούς καλλιτέχνες χωρίς να έχεις τον χρόνο να εμβαθύνεις. Κάθε έκθεση στην Intermission είναι για μένα ευκαιρία έρευνας. Στην αρχή κάναμε συνεντεύξεις σε βίντεο, τώρα podcast –όταν ο καλλιτέχνης είναι εν ζωή– και αυτό με βάζει στη διαδικασία να μελετήσω εις βάθος τη βιογραφία και το έργο του.
H.B.GR.: Τι σας εντυπωσίασε περισσότερο κατά την έρευνα για τον Λουκά Σαμαρά;
Α.Μ.: Ήξερα ότι έχει πολυδιάστατο έργο, αλλά δεν είχα συνειδητοποιήσει το εύρος του. Τα έργα του σε αφήνουν με το στόμα ανοιχτό. Κάποια, όπως τα παστέλ της έκθεσης, τα είδα για πρώτη φορά από κοντά. Με εξέπληξε η σχέση του με την έννοια της ομορφιάς. Ήθελε να απεικονίσει την ομορφιά ακόμα και όταν απεικόνιζε τον εαυτό του, μιλώντας για "την ωραία γωνία" του. Κι όμως, στις φωτογραφίες του βλέπουμε έναν άνθρωπο αυστηρό, σχεδόν επιβλητικό, με μια μορφή που θυμίζει ασκητή, μοναχό. Χρησιμοποιούσε, επίσης, πολλά και συχνά ευτελή υλικά, όπως μικρά αντικείμενα, πετρούλες, στοιχεία που ενσωμάτωνε στα γλυπτά του. Είχε εντυπωσιακή τεχνική δεξιότητα, τόσο στη ζωγραφική όσο και στη γλυπτική.
H.B.GR.: Τον έχουν χαρακτηρίσει και "πατέρα των selfies".
Α.Μ.: Ναι, αυτά τα auto-Polaroid του είναι ουσιαστικά η αρχή των selfies.
H.B.GR.: Ήταν καθοριστικό ότι τα έργα του δεν είχαν εκτεθεί στην Ελλάδα εδώ και χρόνια;
Α.Μ.: Ναι, αλλά ειλικρινά, και να είχαν εκτεθεί, πάλι θα τα έδειχνα. Είναι τεράστια τιμή να παρουσιάζουμε τον Λουκά Σαμαρά στην Intermission.
H.B.GR.: Η επιλογή των καλλιτεχνών πώς ξεκινά; Από πρόταση κάποιας άλλης γκαλερί ή από δική σας επιθυμία;
Α.Μ.: Υπάρχουν διάφοροι τρόποι. Κάποιους καλλιτέχνες τους έχω δει και θέλω πολύ να τους παρουσιάσω ή πιστεύω ότι είναι σημαντικό να τους δείξουμε αυτή την εποχή στην Ελλάδα. Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να προσεγγίσω εγώ τον καλλιτέχνη ή την γκαλερί του. Έχω όμως και πολλές συνεργασίες ετών με γκαλερί μέσω της δουλειάς μου, οπότε συχνά με καλούν εκείνοι για προτάσεις. Έπειτα, κοιτάζοντας το πρόγραμμά τους, επιλέγω με ποιους καλλιτέχνες θα ήθελα να συνεργαστούμε.
H.B.GR.: Αυτό σημαίνει ότι η ελληνική πολιτιστική αγορά είναι γνωστή στο εξωτερικό;
Α.Μ.: Ναι, είναι πολύ γνωστή, ειδικά τα τελευταία χρόνια. Η Ελλάδα, για το μέγεθός της, έχει μερικούς πολύ μεγάλους συλλέκτες, διεθνούς εμβέλειας, κάτι που έχει φέρει μεγάλη προσοχή στη χώρα.
H.B.GR.: Υπάρχει αντίστοιχη στήριξη από τους φορείς;
Α.Μ.: Δεν μπορώ να το πω, γιατί δεν έχω κάνει καμία προσέγγιση. Στην Intermission οι γκαλερί που φιλοξενούνται είναι αυτές που πωλούν τα έργα, άρα λειτουργούμε μέσα στην αγορά. Από την αρχή είχα την πρόθεση να το φέρω εις πέρας μέσα από τη δουλειά μου ως advisor, χωρίς να ζητήσω υποστήριξη. Φυσικά, γνωρίζω ότι υπάρχουν προγράμματα ενίσχυσης, αλλά θεωρώ ότι μπορούν να πάνε σε οργανισμούς που τα χρειάζονται περισσότερο.
H.B.GR.: Μοιάζει σαν να λειτουργείτε κι εσείς κάπως σαν καλλιτέχνης που δεν αποσκοπεί πρωτίστως στο κέρδος.
Α.Μ.: Δε θα έλεγα ότι είναι τόσο αλτρουιστικό (γέλια). Φυσικά και θέλω να βγάζω χρήματα, δεν το κάνω μόνο για την ψυχή της μάνας μου! Απλά, η Intermission δεν είναι το μέσο για το κέρδος. Είναι ένα κομμάτι της συνολικής μου επαγγελματικής εικόνας. Η προτεραιότητά μου είναι να γίνεται η δουλειά σωστά και με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, ώστε να συνεισφέρουμε γενικότερα στον χώρο της τέχνης.
H.B.GR.: Η τέχνη απευθύνεται σε όλους ή χρειάζεται κάποιο υπόβαθρο για να κατανοηθεί;
Α.Μ.: Υπάρχουν πολλοί τρόποι να συνδεθεί κανείς με ένα έργο. Κάποιος χωρίς υπόβαθρο μπορεί να το προσεγγίσει συναισθηματικά, ενώ ένας επαγγελματίας διαφορετικά. Η σύγχρονη τέχνη, όντας συχνά θεωρητική και εννοιολογική, μπορεί να φαίνεται δύσκολη χωρίς καθοδήγηση.
H.B.GR.: Πόσο σημαντικό θεωρείτε το να υπάρχει έκθεση στην τέχνη σε πολύ μικρή ηλικία για να χτιστεί η καλλιέργεια, μιας και η δική σας αγάπη ξεκίνησε κάπως έτσι;
Α.Μ.: Περισσότερο από την "καλλιέργεια" είναι σημαντικό να χτιστούν η αγάπη και η εξοικείωση. Υπάρχουν βέβαια άνθρωποι που την ανακαλύπτουν αργότερα. Για μένα η τέχνη ήταν παρούσα από παιδί, κάτι που συνδέθηκε με ευχάριστες αναμνήσεις. Είναι σαν να έμαθα μια "άλλη γλώσσα" από μικρή ηλικία.
H.B.GR.: Η τεχνολογία βοηθά ή απειλεί την τέχνη;
Α.Μ.: Πιστεύω ότι δεν είναι ούτε καλή ούτε κακή. Είναι αναπόσπαστο κομμάτι της εξέλιξής μας. Από τον τροχό μέχρι το AI, η τεχνολογία εξελίσσεται μαζί με τον άνθρωπο. Στη σύγχρονη τέχνη είναι εργαλείο και μέσο έκφρασης. Επιτρέπει σε περισσότερους καλλιτέχνες να επικοινωνήσουν τη δουλειά τους και να βρουν κοινό. Όσο κι αν αναπτύσσεται η τεχνολογία, παραμένει ανθρώπινη δημιουργία, ένα νέο εργαλείο για την εξερεύνηση του νου.
H.B.GR.: Η επαφή σας με την τέχνη σάς βοηθά να διατηρείτε την αισιοδοξία σας;
Α.Μ.: Δε θα έλεγα ότι μου δείχνει μια πιο "φωτεινή" πλευρά,αλλά ο κόσμος της τέχνης είναι σίγουρα πιο ανοιχτός, διαλλακτικός και ευαίσθητος. Είναι ένας χώρος συμπεριληπτικός, όχι μόνο τώρα που αυτό είναι της μόδας. Είμαι αισιόδοξη, αν και φυσικά έχω κι εγώ τα πάνω και τα κάτω μου (γέλια).
H.B.GR.: Παρ’ όλα αυτά, σας δυσκόλεψε το γεγονός ότι είστε γυναίκα να καθιερωθείτε στον χώρο;
Α.Μ.: Το ένιωσα πιο έντονα στη Νέα Υόρκη. Υπήρχε ένα "boys club" μεταξύ των εμπόρων έργων τέχνης. Τώρα έχουν αλλάξει τα πράγματα. Έχω υπάρξει τυχερή, γιατί θεωρώ ότι κουβαλάω και ανδρική και θηλυκή ενέργεια (γέλια). Ίσως πιο μικρή να υπήρχαν κάποιες δυσκολίες, όπως το να σε προσεγγίσουν σεξουαλικά με αφορμή τη δουλειά. Μου έχουν τύχει τέτοια περιστατικά που με στενοχώρησαν πολύ, αλλά γενικά πάντα "χωρούσα" εύκολα σε ανδροπαρέες.
H.B.GR.: Πόσο ρόλο έχει παίξει στο πώς λειτουργείτε σήμερα το ότι ζήσατε στο εξωτερικό;
Α.Μ.: Τεράστιο. Έφυγα στα 17 για σπουδές. Δυσκολεύτηκα πολύ στην αρχή, στην Αγγλία και μετά στη Νέα Υόρκη, αλλά εκτέθηκα σε πολλά. Μου έμαθε να είμαι ανεξάρτητη και να μη φοβάμαι τις αλλαγές. Επίσης, έμαθα να δουλεύω στη Νέα Υόρκη, ένα εντελώς διαφορετικό εργασιακό περιβάλλον, πολύ απαιτητικό, που σε κάνει όμως καλύτερο.
H.B.GR.: Όσο "τρέχει" η έκθεση, το μυαλό σας είναι μόνο σε αυτήν ή σκέφτεστε ήδη τα επόμενα projects;
Α.Μ.: Έχουμε πάντα έτοιμα τα projects για δύο χρόνια μπροστά και αυτό χρειάζεται για να προγραμματίζονται οι καλλιτέχνες. Αυτή την περίοδο είναι η εποχή των εκθέσεων σε Παρίσι και Λονδίνο, οπότε το μυαλό μου είναι παντού (γέλια).
H.B.GR.: Σας στερεί αυτό τη χαρά της τρέχουσας έκθεσης;
Α.Μ.: Όχι, γιατί τα επόμενα projects θα τα δουλέψω στην ώρα τους. Το μόνο "πρόβλημα" είναι ότι, σχεδιάζοντας τόσο μακριά στο μέλλον, ο χρόνος μοιάζει να περνάει πολύ πιο γρήγορα. Κάνω ήδη πλάνα για το 2028 και μου φαίνεται σαν να είναι… μεθαύριο!
Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο Harper's Bazaar Greece Νοεμβρίου που κυκλοφόρησε την Κυριακή 19 Οκτωβρίου με το ΒΗΜΑ.
