"Αυτό σημαίνει να βγάζεις τα σκουπίδια έξω", ήταν η αντίδραση της Rose McGowan στα social media, μετά τη δικαστική απόφαση για τον Harvey Weinstein. Η ηθοποιός ήταν ανάμεσα στις γυναίκες που κατηγόρησαν τον πάλαι ποτέ σημαντικό παραγωγό του Χόλιγουντ για σεξουαλική επίθεση και που είδαν τελικά τη δικαίωση να έρχεται όταν αυτός κρίθηκε ένοχος για την κατηγορία σεξουαλικής παρενόχλησης και τον βιασμό τρίτου βαθμού. Στη συνέχεια, η Tarana Burke, ιδρύτρια του κινήματος #ΜeToo, προέβη στη δική της ανακοίνωση σχετικά με την ετυμηγορία του Weinstein. Η Burke σχολίασε ότι η υπόθεση χρησιμεύει ως υπενθύμιση ότι "η σεξουαλική βία ευδοκιμεί μέσα από την ανεξέλεγκτη εξουσία και τα προνόμια" και ανεξάρτητα από το επάγγελμα "πρέπει όλοι να αντιμετωπίσουμε το φάσμα της σεξουαλικής βίας που εκτροχιάζει τη ζωή μας".
Σχεδόν έναν χρόνο μετά από την καταδίκη του Weinstein και τις διαστάσεις που πήρε στην Αμερική το κίνημα του #MeToo, ήρθε η στιγμή να σπάσει ο κύκλος της σιωπής και στην ελληνική πραγματικότητα. Τη δύσκολη αρχή έκανε η Χρυσή Ολυμπιονίκης Σοφία Μπεκατώρου, η οποία αποκάλυψε ότι είχε πέσει θύμα βιασμού από παράγοντα της ΕΟΙ, για να ανοίξει ο ασκός του Αιόλου και να δουν το φως αμέτρητες υποθέσεις γυναικών που έπεσαν θύματα σεξουαλικής κακοποίησης. Μετά τον χώρο του αθλητισμού, σειρά είχε αυτός του θεάτρου ενώ όπως όλα (καλώς) δείχνουν, το θέμα επεκτείνεται σε ακόμα περισσότερους. Γιατί, η σεξουαλική βία και η ανεξέλεγκτη εξουσία δεν συμβαίνουν μόνο σε γραφεία παραγωγών.
Παράλληλα με τις καταγγελίες γυναικών και ανδρών, συσσωρεύονται για ακόμα μία φορά άχρηστα ερωτήματα. "Γιατί τώρα;" είναι το πιο σύνηθες εξ αυτών, που υπενθυμίζει πώς αυτός ο κόσμος έχει μάθει να κάνει τις λάθος ερωτήσεις, ενώ θα έπρεπε να κάνει περισσότερο χώρο γι' αυτές τις ιστορίες και να αποδέχεται αυτές/αυτούς που τις λένε.
Στο άρθρο Being Silenced: The Impact of Negative Social Reactions on the Disclosure of Rape, του American Journal of Community Psychology, δίνεται βάση στο πώς ο κοινωνικός αντίκτυπος επηρεάζει το εκάστοτε θύμα να μιλήσει για τον βιασμό του. "Οι επιζώντες από βιασμούς που μιλούν για τις εμπειρίες τους, συχνά τιμωρούνται επειδή μίλησαν καθώς υφίστανται αρνητικές αντιδράσεις από τους παρόχους υποστήριξης. Αυτές οι αρνητικές αντιδράσεις δρουν αθόρυβα, οδηγώντας ορισμένα θύματα στο να σιωπήσουν". Σε μία μελέτη που αναφέρεται στο άρθρο, εξετάζεται το χειρότερο σενάριο. Εστιάζοντας στις αφηγήσεις οκτώ επιζώντων βιασμού που αρχικά αποκάλυψαν την επίθεση, αλλά στη συνέχεια σταμάτησαν να μιλούν για αυτήν, για σημαντικό χρονικό διάστημα, αυτή η μελέτη στοχεύει να δείξει σε βάθος πώς αυτοί οι επιζώντες οδηγήθηκαν στη σιωπή. Εντοπίστηκαν τρεις λόγοι γι' αυτό:
1) Οι αρνητικές αντιδράσεις από επαγγελματίες που οδήγησαν τους επιζώντες να αναρωτηθούν αν θα είχε νόημα να ξαναμιλήσουν για την εμπειρία τους.
2) Οι αρνητικές αντιδράσεις από τους φίλους και την οικογένεια που ενίσχυσαν το συναίσθημα του θύματος ότι φταίει αυτό για ό,τι έγινε.
3) Οι αρνητικές αντιδράσεις και από τις δύο πηγές ενίσχυσαν την αβεβαιότητα σχετικά με το εάν οι εμπειρίες τους χαρακτηρίστηκαν ως βιασμός.
Ακτιβιστές του φεμινισμού και μελετητές ενδιαφέρονται εδώ και καιρό για τη δυναμική που εμποδίζει τις γυναίκες να μιλούν για τις εμπειρίες τους. Αυτές οι αναλύσεις τονίζουν την κοινωνικοπολιτική φύση της φωνής και της σιωπής. Η φεμινίστρια κοινωνιολόγος Shulamit Reinharz περιγράφει τη φωνή ως "το να έχει κάποιος την ικανότητα, τα μέσα και το δικαίωμα να εκφράζεται, το μυαλό και τη θέληση. Εάν ένα άτομο δεν έχει αυτές τις ικανότητες, τα μέσα ή τα δικαιώματα, αυτός ή αυτή μένει σιωπηλός". (Reinharz, 1994, σελ. 180). Αυτή η σύλληψη υπογραμμίζει τις δομές κοινωνικής δύναμης που δίνουν προνόμια σε ορισμένες φωνές, αποκλείοντας άλλες. Ως μεταφορά για τα προνόμια και την καταπίεση, το να μιλάς και να ακούγεσαι είναι να έχεις δύναμη στη ζωή κάποιου. Το να σιωπάς είναι να αρνείσαι αυτή τη δύναμη" σημειώνεται στο άρθρο.
"Η σιωπή είναι λοιπόν είναι έμβλημα της αδυναμίας στην κοινωνία μας. Επομένως, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι επιζώντες βιασμού παραμένουν σιωπηλοί για τις εμπειρίες τους (George, Winfeld, & Blazer, 1992; Koss, 1985; McAuslan, 1998). Οι φεμινιστές μελετητές υποστηρίζουν εδώ και πολύ καιρό ότι ο βιασμός εξυπηρετεί μια ενεργή λειτουργία της ενίσχυσης της αδυναμίας των γυναικών και της "διατήρησης των γυναικών στη θέση τους" (π.χ. Brownmiller, 1975; MacKinnon, 1987) Πώς, λοιπόν, μπορούμε να περιμένουμε από τις γυναίκες να σπάσουν τη σιωπή για την ίδια την εμπειρία που χρησιμοποιείται για την ενίσχυση της αδυναμίας;"
Το "Γιατί τώρα;" είναι ένα ερώτημα που δεν θα έπρεπε να υπάρχει ούτε σαν σκέψη - πόσω μάλλον από άλλες γυναίκες. Μπορεί να γίνει μεγάλη ανάλυση για τα κακώς κείμενα και τη ριζωμένη πατριαρχία που μάς επηρεάζει ακόμα, αλλά αυτό ας το αφήσουμε στους ειδικούς. Το δικό μας χρέος είναι να δημιουργήσουμε τον χώρο που χρειάζεται κάποια/ος για να μιλήσει. Να ανατρέψουμε το καθεστώς του φόβου, να γκρεμίσουμε τα σαθρά θεμέλια στα οποία βασίζεται αυτή η κοινωνία, να εκπαιδεύσουμε τη νέα γενιά, να ανοίξουμε το μυαλό και την καρδιά μας και να καλλιεργήσουμε την ενσυναίσθησή μας. Θα γίνουν δύσκολες συζητήσεις και θα πρέπει να παρθούν ακόμα πιο δύσκολες αποφάσεις. Ας είμαστε όμως στη σωστή πλευρά, αν θέλουμε πραγματικά ένα καλύτερο παρόν και μέλλον για εμάς και τις γενιές που ακολουθούν. Ας σπάσουμε τη σιωπή.
Κεντρική Φωτογραφία: "Medusa With The Head Of Perseus". Το γλυπτό του Luciano Garbati, το οποίο αντιστρέφει τον περίφημο ελληνικό μύθο, είναι εγκατεστημένο έξω από το δικαστήριο όπου καταδικάστηκε ο Harvey Weinstein.
